Radikal: Ang Presidente Nga Angay Kanato
Ni Butch Dalisay
Translation by Kiss Tañedo
Nagdako ko nga magtotoo ni Marcos.
Nitambong siya nga guest of honor sa akong gradwasyon sa elementarya tong 1966. Bag-o pa siyang napili ato ug bayani gyud kaayo siya tanawon sama sa iyang giingon - gwapo, madasigon, maayo mamulong. Samtang nagatan-aw ko kaniya, gina-isip ko unsa siya kamaayo nga Presidente, nga labaw gyud siya kanamong tanan.
Pito ka tuig ang nilabay katong 19 ka anyos na ko, napriso ko pag Martial Law. Napriso ko kay ang Presidente nga gidayeg nako kay namakak nako. Niingon siya nga iyang palambuon ang Pilipinas ug balik. Gipadato ug gipagamhanan man hinuon ra niya ang iyang kaugalingon. Nangawat siya nga wala’y pili - madato man o ma pobre, ug iyang gisilotan ang tanan nga misupak kaniya.
Usa ko sa mga batan-ong estudyante nga misupak. Gitawag mi nila ug “radikal” ug gipriso kami. Daghan sa akong mga kauban ang niantos ug makalilisang nga kamatayon. Makalipay lagi nga naay mga bag-ong dalan. Daghan ang wala nakahibalo nga ang gigasto ana unta niadto sa paghatag ug pagkaon, balay, ug edukasyon sa mga tawo apan didto gipamutang sa mga sekreto nga account sa bangko sa gawas sa nasud.
Niapil ko sa EDSA para mapahawa si Marcos ug nalipay ko nga usa ka buotan ug matinud-anon nga babaye ang magdala ug kausaban. Pero bisag si Cory dili niya kaya buhaton nga siya ra usa. Lisud ang sistema nga iyang nadawat. Daghang Presidente pa ang miagi pagkahuman ni Cory, lain-lain sila, pero ang kahakog sa bahandi ug gahum wala nawala pagkawala ni Marcos. Si Marcos ang tawo nga miguba sa demokrasya sa Pilipinas. Naay mga mingsunod niya nga ang panan-aw niya modelo gyud ug gipalubong pa siya isip usa ka bayani. Karon ipabanhaw pa ang iyang pagkataw sa iyang anak.
Katong pagtanyag ni VP Leni Robredo sa iyang kaugalingon sa pagka-Presidente ug ang pagsulti niya “Mas radikal ang muhigugma”, naka huna-huna ko pag-ayo kung unsay gusto niya ipasabot ug unsa nga mga kalainan ang iyang ipatuman para sa atong mga kinabuhi ug kaugmaon. Iya ba kitang giawhag nga sama kang Hesus, atong higugmaon ang atong mga kaaway? Pagkahuman sa tanang daotan sama sa korapsyon, pagpanglupig, ug despotismo, kaya ba nato nga muhigugma sa mga tawo nga klaro kaayo wala muhigugma kanato?
Mahinumdum nako si Martin Luther King, usa pud ka impluwensyal nga tawo. Miingon siya: “Sa katapusang pagtuki, ang gugma dili ra sentimental nga pagbati. Ang gugma mamugnaon. Mao kini ang pagsabot sa maayong kabubot-on. Ang gugma dili malupigon. Kung ikaw naay gugma, tungod kay kini matahom ug gamhanan, mangita kag paagi nga pildihon ang mga daotang sistema.”
Ug diha ko nakasabot nga ang kaaway nato kay dili ang tawo pero ang mga sistemang daotan nga maoy naghimo ug ningsuporta sa mga tawo nga sama sa mga Marcos. Dili kita mubotar batok sa usa ka tawo o usa ka pamilya. Mubotar kita batok kung unsay ilang girepresentar.
Sayun kaayo mu focus sa ilang mga personalidad ug unsay mga kakuwangan nila. Ang mas lisud buhaton ang mupili ug unsay maayo ug positibo.
Ang mga maayong buhat ug sinultihan nakalimtan na sa atong mga lider sa nilabay nga lima ka tuig. Gusto ni VP Leni nga ibalik kining mga maayong buhat ug sinultihan kay mao kini ang muhatag ug bili sa atong pagkabuhi ug paghigugma. Tungod kay gipalibutan kita ug mga kapintasan, kahadlok, ug mga bakak, tinuod nga radikal gyud ang muhigugma.
Ang Ginooo. Ang atong nasud. Kagawasan. Hustisya. Kalinaw. Kamatuoran. Kinabuhi. Katahom.
Mga lawom nga pulong. Nanginahanglan kini ug sama ka lawom nga kasingkasing ug kaisipan para masabtan. Tungod nakakita gani ko ani sa akong kaugalingon, makita pud nako nga mahimong radikal usab. Imbis mapriso kita, ang atong piliong bag-ong Presidente ang tawo nga maoy mulingkawas nato sa karaang sistema ug dad-on kita sa kahayag sa umaabot. Ang Presidente nga tinuod ug angay kanato maoy mupakita nga kita tinuod ug angay pud.
Read this text in: Hiligaynon ⬩ Filipino ⬩ English ⬩ Bikol ⬩ Kinaray-a ⬩ Kapampangan ⬩ Ilocano ⬩ Waray