Radikal: The President We Deserve
By Butch Dalisay
Hiligaynon c/o Kasingkasing Press
Nagdako ako nga tumuluo ni Marcos.
Sya ang amon halangdon nga bisita sa amon pagtapos sa elementarya sang 1966. Bilang bag-ong halal nga opisyal kang gobyerno, daw kaangay sya sang isa ka bagani nga iya nga pagtumod sa iya kaugalingon – maambong, maisug, kag may sampaton nga abilidad sa paghambal. Sang sya akon ginatan-aw, abi nakon ginapaminsar nga ang isa ka pangulo, isa ka dungganon nga tawo, mas dungganon pa sang sa amon tanan.
Nagligad ang pito ka tuig, kalabanan sang tion ko bilang isa ka desenwebe anyos ara sa presohan sang martial law. Napreso ako tungod ang Presidente nga akon gina-idolo sang bata pa ako, nagbutig sa akon. Siling niya, luyag niya nga mangin madinungganon liwat ang Pilipinas. Apang, nag-agom pa gid sia sang mas damo pa gid nga manggad kag gahom, nga iya ginkawat halin sa mga manggaranon kag mangin sa mga kubus, kag ginsilotan ang mga tawo nga nagpamatok sa iya.
Upod na dira ang mga bumulutho nga kaangay sa akon. Gintawag nila kami nga “radicals”, kag ginpreso ang madamo sa amon, kag madamo sa akon mga abyan ang nagkalamatay sa makahaladlok nga pamaagi. Masubu lang nga damo pa nga mga Pilipino ang wala sang labot sa natabo. Nalipay nga makakita sila sang bag-o nga kalsada apang wala sila kabalo nga ang bilyones nga dapat nagkadto sa ila kalan-on, pamalay, kag edukasyon nagkadto sa mga ginlikum nga bank accounts sa gwa sang pungsod.
Ara ako sa EDSA sang ginpalayas si Marcos, kag dako gid ang akon kalipay nga isa ka maayo kag tampad nga babaye ang nagdala sang pagbag-o. Apang indi ini nabuhat ni Cory nga sya lang. Mapag-on ang sistema. Madamo nga mga presidente ang nagsunod kay Cory. Ang iban mas maayo kaysa sa iban, apang ang pagkaibog sa manggad kag gahom wala naghalin upod kay Marcos. Kag imbes nga madumduman bilang isa ka tawo nga nagguba sang demokrasya sang Pilipinas, si Marcos nangin modelo pa sang nagsunod nga mga president, nga indi lang naglubong sa iya bilang isa ka baganihan, kundi may handum man nga ibalik ang iya ideolohiya paagi sa iya bata.
Sang si VP Leni Robredo nag-anunsyo sang iya intensyon sa pagka-presidente, sya naghambal, “Mas radikal ang magmahal.” Nanumdum ako sang malawig kag madalum kon ano ang iya buot silingon, kag kon ano ang mga pagbag-o ang iya mabuhat sa aton kabuhi kag bwasdamlag. Naghingyo bala siya, angay kay Hesus, nga palanggaon ang aton mga kontra? Pagkatapos sang tanan nga indi manami nga natabo – ang korapsyon, opresyon, kag diktadorya - nga aton naagyan, mahimo bala naton palanggaon ang mga tawo nga wala gapalangga sa aton?
Kag akon man nadumduman ang isa ka visionary, si Martin Luther King, nga nagwali sa kaangay nga topiko. Siya naghambal: “In the final analysis, love is not this sentimental something that we talk about. Love is creative, understanding goodwill for all men. It is the refusal to defeat any individual. When you rise to the level of love, of its great beauty and power, you seek only to defeat evil systems.”
Kag dira ‘ko napaminsaran, nga ang matuod nga kaaway, indi ang mga tawo, kundi ang indi manami nga mga sistema nga nagtuga kag nagsuporta sa mga Marcos. Indi lang isa ka tawo ukon isa ka pamilya ang aton indi pag-iboto, kundi ang mga bagay nga ila gina-representar.
Ang isa ka hulas nga nga temtasyon amo ang paghatag sang aton atensyon sa mga personalidad kag ang ila mga kakulangan. Ang mabudlay nga pillion kag obrahon amo ang pakigbato ang kaayuhan kag nagakangay.
Ini ang mga ideolohiya nga madamo sa aton mga nasyonal nga lideres, paagi sa ila mga ginahambal kag paminatasan, ang nagbutang sa aton sa indi manami nga sitwasyon sa nagligad nga lima ka tuig. Amo ini ang mga bagay nga ginapadumdum sa aton ni VP Leni nga dapat palanggaon kag igakabuhi. Kag sa subong nga ang palibot ginaputos sang pagkamapintas, kahadlok, kag pagpatalang, ang pagpalangga sa ila ang matuod nga radikal.
Ang Diyos. Pungsod. Kahilwayan. Hustisya. Kalinong. Kamatuoran. Kabuhi. Katahum.
Ang mga dalagko nga mga tinaga, nagakinahanglan sang dalagko nga mga tagipusuon kag paminsaron. Kon akon makita ang dako nga espasyo nga ina sa akon kaugalingon, sa liwan, ako mangin radikal. Kag imbes nga presuhon kita, ang aton bag-o nga president ang mahilway sa aton nagliligad para mangin isa ka nasyon nga aton ginahandom. Kag ang ina nga Presidente, ang Presidente nga nagakadapat sa aton, nga mangin hangkilan lang kasubong sang aton pagtinguha nga mangin madinalag-on man.