Radikal: An Presidente Nga Naangay Ha Aton

ni Butch Dalisay
ini nga bersiyon ginhubad ni John Mark Jacalne

Dumako ako nga tumuruo ni Marcos.

Hiya an guest of honor ha amon pamasar ha elementarya han 1966. Pagdadaog pa la niya hadto han eleksiyon, hiya gud man an bayani nga iya ginhulagway ha iya kalugaringon — guwapuhon, posturawo, ngan tinagan hin bulawanon nga dila. Han ginkukulawan ko hiya, an akon pag-abat an Presidente usa nga dako nga pagkatawo, mas dako kay ha aton ngatanan.

Pito la ka tuig kahuman, an kadak-an nga parte han akon ika-19 anyos nakadto ako ha presuhan han balaud-militar. Nakadto ako kay an Presidente nga akon ginhangad han guti pa ako nagbuwa ha akon. Nasiring hiya nga karuyag niya himuon an Pilipinas nga bantog otro. Lugod, nagtinirok hiya hin gahum ngan manggad nga iya kinawat ha riko ngan pobre, ngan ginsirutan adton mga tumipa ha iya.

Upod hito an mga batan-on nga estudyante sugad ha akon. Tinawag nira kami nga mga “radikal” ngan ginpreso an kadam-an ha am, ngan damo nga ak kasangkayan an nag-antos hin makangingirhat nga kamatayon. Ugaring, damo nga mga Pilipino an waray labot. Malipayon ha nakikita nga mga bag-o nga kalsada, diri hira maaram nga an bilyones nga nahingadto unta ha ira pagkaon, pagbalay, ngan edukasyon nahingadto ha sekreto nga mga bank account ha langyaw.

Nakadto ako ha EDSA paglayas ni Marcos, ngan nagrayhak ako nga usa nga maupay ngan tangkod nga babaye in magdadara na hin pagbag-o. Kundi bisan hi Cory waray makaakos nga hiya la nga usa. Gikusugi an sistema. Damo nga Presidente an sumunod kan Cory, an iba mauruupay kay han iba pa, pero an kahakog ha manggad ngan gahum waray bumaya sugad kan Marcos. Ngan imbes nga hinumduman nga asay nagruba han demokrasya ha Pilipinas, hi Marcos in nagin susgaranan ha iya mga sumurunod, nga diri la kay naglubong ha iya komo bayani, kundi karuyag hiya yana banhawon ha iya anak nga lalaki.

Han ighalad ni Bise Robredo an iya kalugaringon ha pagkapresidente, ngan sumiring “Mas radikal ang magmahal,” kinahanglan ko paghinuna-hunaon hin maupay an iya buot sidngon, ngan an klase han kaibhan nga iya hihimuon ha aton mga kinabuhi ngan kabubwason. Ginhahangyo ba niya, sugad kan Hesus, nga higugmaón ta an aton mga kaaway? Kahuman han ngatanan nga karat-an — an korupsiyon, an paglupig, an despotismo — nga aton gin-agian, hiaag-an ta ba ha aton mga kalugaringon an paghigugma ha mga klaro nga di nahigugma ha aton?

Ngan nahinumdom ako han ginwali hin usa pa nga bisyonaryo, hi Martin Luther King, ha pareho nga asunto. Kunsiniya: “Ha katapusan nga pag-ino-ino, an gugma diri an sentimental nga bisan ano la nga at gin-iiru-istoryahan. An gugma matinuhaon, mainintindihon nga maupay nga kaburut-on para ha katawhan. Ini amo an diri pagtugot nga makaperde ha bisan hino nga indibidwal. Kun ikaw tumungtong ha balitang han gugma, ha iya daku nga kaanyag ngan gahum, an imo na la hadto paghikapeperde ha magráot nga sistema.”

Asya paglamragi ha akon nga an matuod nga kontra diri an tawo, kundi an “magráot nga sistema” nga nagbúhat ngan sumuporta ha mga Marcos nga aada ha aton butnga. Diri la usa ka tawo o pamilya an angay naton diri ibotos, kundi an ira ginrerepresentar.

An makusog nga tukso amo an pagtutok ha mga personalidad ngan ha ira mga depekto. An mas makuri nga kapilian amo an pag-ato para ha kaupayan ngan ha positibo.

Amo ini an mga balor ngan ideal nga ginsikway han aton mga nasudnon nga lider ha nakalabay nga lima ka tuig kun kikitaon iton ira panyakan ngan gawi. Ginpapahinumdom ha aton ni Bise Leni nga para hini angay kita maghigugma ngan mabuhi. Ngan yana ha kalibutan han panlugos, kahadlok, ngan panlimbong, an paghigugma hini in totóo nga radikal:

Diyos. Nasud. Paglugaring. Hustisya. Kamurayaw. Kamatuoran. Kinabuhi. Kaanyag. 

Dagku nga pulong, nanginginahanglan ini hin dagku nga kasingkasing ngan huna-huna basi sumadang. Kun hiag-an ko ito nga kadaku ha akon ngahaw, aber puyde ako magin radikal otro, ngan imbes nga pagpresuhon, lilibrehon kita han aton bag-o nga Presidente ha aton naglabay basi magin an nasud nga asay ta ginhihingyap. Ngan ito nga Presidente — an Presidente nga naangay ha aton — mahihimo la magin bantugan sugad nga kita ngahaw mahihimo magin bantugan.

Read this text in: Hiligaynon ⬩ Filipino ⬩ Cebuano ⬩ Bikol ⬩ Kinaray-a ⬩ Kapampangan ⬩ Ilocano ⬩ English