Radikal: The President We Deserve
Neng Butch Dalisay
Translation by Edwin Camaya
Méragul kung mániwálá kang Marcos.
Ya ing 'guest of honor' (dálong pandangal) anyang méyárí kung elementaria kanítang 1966. Báyu yang méyalal, at mababakas king bálang kimut na ing pánga-bayáni na – masanting, matikdî at byásang mangamánu. Anyang álbén ké, áísip kung ing Pamuntuk métung yang táung mapiâ, at migit kékatámu ngan.
Pitu mung banwa kaybat na níta, makasúkul ku anyang kéraklan king kalabingsyam kung banwa. Atiú ku karin úling piglaramá’náku ning Presidénting tatalangan ku anyang aná'ku. Sabiá'na, burí ne kanung gáwang mapiang pasibáyu ing Filipinas. Ing milyári, méngamkam yang upáyâ ampong cuálta, at bá nang akwá iti, penakawánan nó réng macuálta ampó réng kalúlû, at pérusán nó réng lálában kaya.
Kayábé nó karéta déng ának a mágáral anti yáku. Ináus da kaming “radical,” at sinúkul dó réng dakal kékami. Dakal karéng ka-clási ku, mété la rugu king mákapangilábut a parálan. Ing mákalungkut, alá lang pakyalam déng dakal karéng Filipino. Masayá lang manákit báyung dálan, at é ra inísip a mídalá la karéng secretung “bank account” king aliwang bangsa déng biliun-biliung pésus a dápat míras king karélang pámangan, pibalé-balé ampóng pámagáral.
Atiu ku king EDSA anyang méko ya i Marcos, at asná kung kasayá anyang míka máyap ampóng matúlid a babáing magdalang pámagbáyu. Óneng agyáng i Cory é na agyung gáwang díli na ini. Daká’lang Presidénti deng minalíli kang Cory. At imbés ná tandánan dé antimóng táung ményírá king democrácia, mégi ya pang modélu i Marcos karéng áliwá nang kayalíli, at é ré mû linibing anti móng bayáni, nuné burí ré pang isublî king kapamílatá’ning anak na.
Masyádu yang masikan ing sistéma. Daká'lang presidénti déng ménalili kang Cory, at mas byása la réng mápilan késá karéng áliwâ, ónéng é mílakó kayábé nang Marcos ing katakáwan king cuálta ampóng upáyâ. At imbés ná tandánan dé antimóng táung ményírá king democracia king Filipinas, mégi ya pang modélu i Marcos karéng áliwang ménalili kaya. É ré mû linibing antimóng bayáni, nun é burí ré pang byáyan pasibáyu kapamilatá'ning anak na.
Anyang inampang néng VP Leni Robredo ing sarili na king pánga-presidénti, at sinabi nang 'Mas radikal ang magmahal,' méngaylángan kung mísip malálam at malambat nung makanánu nóng áyalilan déng kékatámung byé ampóng payntungúlan. Ádwá'na kayá kékatámú, anti i Jesucristo, ing luguran tá la déng kalában tamó? Kaybat ning pamanákó, ning pámanlúpig, ning pámanalípit a délánan támu - - makanánú tá la pang luguran déng alang lugud kékatámu?
Kaybat, átandánan ké ing sinábi ning métung a táung maláut panimanman, i Martin Luther King, tungkul kaníting paksâ. Ngána, “Bandang taulí, ing lugud, aliwá ya ing mapanamdáman a bágeng pisasabian támu. Ing lugud, makudta ya, at aintindiá'na ing máyap a pilublúban karéng sabla. Iti ing pámanangging sambutan ya ing nínumang indibidual. Nung miras ka king kétásan ning lugud, ing kayang mitmung léguan ampóng upáyâ, ing bukud mú mung pagnasan ing pámanyambut karéng marók a sistéma.”
At karin ku ámalináwan a aliwá reng táu ing tutung kalában, nuné déng “marók a sistémang” miglalang at sínupórta karéng Marcos kékatámu. É yá mû métung a táu o familia ing labánan támu kapamílatá'ning kékatámung bótu, nuné itang pángatawanan da.
Asnang kalagwang matuksu at tutúkan la réng personalidad ampó ing karélang kakulangan. Ing mas masákit gáwan, ing lumában para king máyap ampó king positíbu.
Déni réng pámipaulaga ampóng pigampang pepainggulútan da reng kékatámung mámuntúkan anyang mílabásan a limang banwa, bási karéng karélang salíta ampóng pangimut. At déni réng bágéng pápaganaká nang VP Lening karapatdapat támung luguran at ipaglaban. At king kasalukúyan a tákut, kalaraman ampong pángabayolénting makapadúrut kékatámu, radical pin ing mamye lugud karéla.
Dios. Bangsâ. Katimawan. Justicia/Katalarwan. Kapayapan. Katutuan. Byé. Léguan.
Mangáragul lang amánu déti, at mángaylángan lang mangáragul a púsú ampóng ísípan a magdala karéla. Nung ákit ku king saríli ku ing dégulan a ita, malyári kung maging radical pasibáyu, at imbés ná isúkul nakatámu ning báyung Presidénti, itimáwa nakatámu king mílábas bá támung maging bangsang págnasan támu. At ing Presidénting ita – ing Pamuntuk a karapatdapat kékatámu - malyári yá mung maging mapya anti ítámu, anti king agyú támung dásan.