Radikal: Ti Presidente A Rebbeng Tayo
Ni Butch Dalisay
Salin ni Tin Antonio
Dimmakkel nak a mamati kenni Marcos.
Isuna ti naisangsangayan a bisita idi nagturpos nak iti elementarya idi 1966. Barbaro a nabotosan isuna idi, ket ti galad na ket kas ti bannuar nga ipaspasindayag na a kas isuna — naguapo, nataraki, naparaburan ti nasam-it a dila. Idi buybuyaek isuna, mapanpanunot ko a ti Presidente ket nalaing nga tao, nalalaing ngem sitayo amin.
Kalpasan laeng ti pito tawen, naibalodak iti las-od ti kina-disinuebe ti edad ko. Naibalodak gapu ta nagulbod kaniak ti Presidente a dinaydayaw ko idi kaubing ko. Imbagana, kayat na a maitandodo manen ti Pilipinas. Ngem imbes, gimmun-od pay isuna ti ad-adu nga akem ken pirak, babaen ti panagtakaw kadaguiti pada narang-ay ken nakurapay, ken panangdusa kadaguiti kumontra kaniana.
Karaman kadaguiti dinusa na daguiti estudyante a kas kaniak. Intudo da kami kas “radikal” ket adu kaniami ti imbalod da, ket adu kadaguiti gagayyem ko ti nagsagrap ti nakaam-ames a pannakatay. No man pay, ti makapaladingit, adu a Pilipino ti saan a bimmibiang. Naragsak da lattan a makakita ti baro a daldalan, ket saan da napupuutan a ti bilyones a mapan kuma iti taraon, pagtaengan ken edukasyon ket naiturong kadaguiti limed a bank account sadiay balassiw-taaw.
Adda nak diay EDSA idi napapanaw ni Marcos, ket anian a ragsak ko a maysa a nasayaat ken napudno a babai ti mangipaay ti panagbalbaliw. Ngem saan a kinaya ni Cory nga isayangkat daytoy nga agmaymaysa. Nabileg unay ti sistema. Adu ti Presidente a simmaruno kenni Cory, ti dadduma nasaysayaat ngem ti dadduma, ngem ti guyud ti pirak ken poder ket saan a napukaw iti ipapanaw ni Marcos. Ket imbes a lagipen kas tao a nangperdi ti demokrasya ti Pilipinas, nagbalin a modelo ni Marcos para kadaguiti sumagmamano a simmaruno kaniana iti turay, ket saan laeng nga intabon da isuna kas bannuar, no ketdi ita kayat da pay a biagen isuna iti kinatao ti anak na.
Idi indaton ni VP Leni Robredo ti bagi na iti kina-Presidente ket naibalikas na, “Mas radikal ti agayat,” kinasapulak ti agpanunot a nabayag ken nauneg maipapan ti kayat na saw-en, ken ti klase a panagbalbaliw nga itulod na iti biag ken masakbayan tayo. Dawdawaten na kadi kaniatayo, kas ni Hesus, nga ipateg tayo daguiti kabusur tayo? Kalpasan ti amin a kinadakes — ti korapsyon, ti panangitalmeg, ken ti panangipilit ti turay — a nagdalyasatan tayo, mabatok tay ngata iti bagi tayo ti pangipateg kadaguiti tattao a nalawag nga awan panangipateg na kaniatayo?
Idi kuan nalagip ko nga ti maysa pay a managparmata, ni Martin Luther King, ket nangkaskasaba maipapan daytoy a pakasaritaan. Insao na: “Iti ultimo a panangamiris, ti ayat ket saan a daytoy nasentimiento a banag a pagpapatangan tayo. Ti ayat ket manangbuangay, manangawat a pamakilangen iti amin a tattao. Isu ti panagmadi nga atiwen ti uray asino a tao. No dumanon ka iti tukad ti ayat, iti nalaus a maris ken bileg na, ragpatem laeng nga atiwen daguiti dakes a sistema.” Ket iti dayta a kanito, naamiris ko a ti pudno a kabusur ket saan a daguiti tattao, no ketdi daguiti “dakes a sistema” a nangparusing ken nangtapaya kadaguiti Mamarcos kaniatayo. Saan a maymaysa a tao wenno pamilya ti masapul a tallikudan tayo, no ketdi no ania ti ibagbagi da.”
Ti nalaka a pakatinnagan a sulisog ket ti panangbuya kadaguiti personalidad ken ti pagkurkurangan da. Ti narigrigat nga aramiden ket irupir ti kinaimbag ken kinasayaat.
Daguitoy a pammati ken paguadan ket nilipaten ti adu a lider ti pagilian, iti sarita ken garaw da, iti nagkallabes a lima tawen. Daguitoy ti ipalpalagip kaniatayo ni VP Leni a rumbeng nga arakupen ken i-biag. Iti agdama a panagraira ti kinaranggas, panagamak ken kinaulbod, ti mangipateg ket pudno a radikal:
Dios. Pagilian. Waywaya. Linteg. Kapia. Kinapudno. Biag. Imnas.
Dadakkel a sarita nga agkasapulan ti dadakkel a puso ken nakem a pagnaedan. No mabirukak daytoy a kinadakkel iti kaunggak, agbalinak manen a radikal, ket imbes a pannakaipupuk, waya-wayaan na tayo ti baro a Presidente iti naglabas tayo tapno agbalin tayun a ti pagilian nga intay ar-arapaapen. Dayta a Presidente — ti Presidente a rebbeng tayo — ket agbalin a nalaing no laeng ken laketdi agbalin tayo met a kapada a nalaing.
Read this text in: Hiligaynon ⬩ Filipino ⬩ Cebuano ⬩ Bikol ⬩ Kinaray-a ⬩ Kapampangan ⬩ English ⬩ Waray